Een echt spiritueel ontwikkeld mens glimlacht. Hij glimlacht tevreden en straalt rust uit. Hij springt niet uit zijn vel, heeft geen hard snikkend verdriet. En is niet vreselijk teleurgesteld. Hij is gewoon. Er gebeurt misschien iets naars, maar hij mediteert gewoon verder. Schijnbaar onaangedaan. Lekker Zen. Toch? Ai… gaan we daar even de mist in! Onprettige emoties zijn spiritueel juist een ingang. Onmisbaar denk ik zelfs. Met grote mogelijkheden naar meer bewust leven. Waarom? De ingang naar wat? Hoe doe je dat dan? En wat het eigenlijk betekent als we onprettige emoties als onspiritueel zien? Dat lees je hier.
Onprettige emoties zijn niet spiritueel
Emoties worden vaak als niet-spiritueel gezien en dan bedoel ik natuurlijk met name negatieve / onprettige emoties. Bij spiritualiteit, meditatie, Mindfulness, denken we aan glimlachende Boeddhabeeldjes. Aan de Zen monniken die tevreden grind staan te harken. Aan mensen die alles wat er gebeurt in kalmte in zich opnemen.
Emoties zien we als iets van “het ego”. Van iets dat we los moeten laten. Al helemaal als we er verstrikt in raken of ze oncontroleerbaar door ons heen razen. Woede? Zorgen maken? Depressie? Dat is het ego. Onspiritueel.
We zeggen tegen onszelf dat we niet boos hoeven zijn. Dat het verdriet nu wel klaar mag zijn. Dat we hier niet zo tegenop hoeven te zien, want zo erg is het niet. We kloppen onszelf op de borst als we kalm reageren. Vinden dat we het goed doen als we ons niet mee laten slepen. Als we “goed in Mindfulness zijn” hebben we geen last van emoties, zo denken we.
Verzet tegen onprettige emoties
Al deze ideeën zijn wat mij betreft een manier om de moeilijke emoties (stiekem) buiten de boot te houden. Te zeggen dat ze er niet mogen zijn. Het zijn manieren om ons af te keren van de daadwerkelijke ervaring van het moment. Nee te zeggen tegen dat wat er al is. Ons te verzetten tegen de realiteit van het moment.
Onze neiging om ons te verzetten tegen wat onprettig is en vast te willen houden aan wat prettig is, zit diep. Evolutionair is het één van de krachtigste mentale neigingen. Verzet tegen negatieve emoties kent dan ook vele vormen (net als het willen vasthouden van positieve!).
In het groot verzetten we ons tegen onprettige emoties door bijvoorbeeld heel druk te worden. Letterlijk van alles te doen en te ondernemen om niet te hoeven voelen. Of door de emotie te ontkennen, anderen de schuld te geven of door “uit” te gaan en eindeloos voor de tv te zappen of dat glaasje teveel te drinken. Maar verzet kan veel kleiner en veel en veel subtieler zijn.
Subtiel verzet
Subtiele overtuigingen dat het toch beter is kalm te zijn, is daar één van. Maar ook subtiele oordelen over welke emoties wanneer gerechtvaardigd zijn bijvoorbeeld. Misschien ben je jaren verdrietig om een overleden kat. Kan je staan huilen om een lekke fietsband. Durf je iemand niet te bellen. Word je in ene heel onzeker als iemand een afspraak met je afzegt. Wie bepaalt wanneer en welke emoties goed is? Hoe intens het mag zijn? Hoe lang het mag duren? Hoe vaak het er mag zijn? Het oordelen hierover is alleen weer een nieuwe vorm van verzet die we kunnen herkennen voor wat het is en meer niet: verzet.
En wat als we denken dat door het toegeven aan emoties het alleen maar erger wordt? Is deze gedachte niet gewoon verzet? Of wanneer we tijdens onze meditatie, als we iets onprettigs waarnemen, stiekem wachten en vooruit kijken tot het overgaat? Gewoon subtiel verzet 🙂
Onprettige emoties zijn spiritueel een ingang naar zelf-acceptatie, verbinding en compassie
Door het op die manier omgaan met emoties missen we iets fundamenteels. Als we ons verzetten tegen onze emoties ontkennen we daarmee namelijk een wezenlijk stuk van ons menszijn. Door emoties als een probleem te zien ontkennen we de menselijke ervaring in al zijn facetten. Met alle teleurstellingen en frustraties die het leven kent. We wijzen onszelf en ons gevoelsleven af.
Hierdoor missen we de mogelijkheid om onszelf met compassie en vriendelijkheid te benaderen. Onszelf meer te leren accepteren, in al onze volheid, met al onze emoties en mankementen. Zoals Jack Kornfield zegt: self-acceptance is a big part of the spiritual path, and maybe all of it. Compassie en zelf-acceptatie zorgen ervoor dat we ons op een zachtere manier kunnen verhouden tot onze emoties, onszelf en alles wat we in het leven tegenkomen.
Compassie als ingang naar eenheid
Door compassie met onszelf te hebben en onszelf te leren accepteren hebben we daarnaast ook een steeds grotere mogelijkheid ons met anderen te verbinden. We leren hoe weinig van ons emotionele leven we onder controle hebben omdat we dat aan den lijve ondervinden. Hoe weinig we het leven zelf en alles wat ons overkomt onder controle hebben voelen we van dichtbij. We beseffen dat deze ervaring de ervaring van alle mensen is. Waar die mensen ook wonen, hoe oud ze ook zijn, hoe ze er ook uit zien. Het zijn mensen met hetzelfde verdriet, boosheid en angst. Net als wij. Niets van wat wij meemaken is dan ook uniek. Het is niet uniek, het is menselijk.
En juist dit ervaren op ons meest kwetsbare, wanhopige en pijnlijke momenten kan een diepe verbinding voelbaar maken. Een verbinding, waarin we beseffen dat we onlosmakelijke verbonden zijn in ons menszijn. En op die manier kunnen we een grote verwondering en vreugde over de eenheid van het bestaan ervaren. Deze eenheid, dat is precies één van de dingen waar spiritualiteit in mijn beleving om gaat.
Wijs omgaan met emoties
Wijs omgaan met emoties in onszelf
Open onderzoek
Leren kennen wat werkt
Naast het leren kennen van hoe je met emoties omgaat is het belangrijk te leren wat voor jou werkt. Als je merkt dat je erin weg zakt of het wegduwt, wat helpt jou? Alleen zijn? Met anderen? Iemand bellen? Een paar keer diep ademhalen? Buiten lopen? Bewegen? Mediteren?
Kan iemand anders je moed geven om met je kleine teen 1 seconde te voelen in het grote meer aan emoties? Helpt het om je heen te kijken en even te beseffen waar je bent? Is het behulpzaam je te beseffen dat dit weer over gaat, voorbij trekt? Helpt het je te herinneren dat het oké is dat je het niet wilt voelen? Kan je daar dan helemaal bij zijn en zachtheid voor jezelf voelen?
De kans grijpen in compassie te oefenen
Hoe boos we ook zijn of hoe futiel of schaamtevol we onze eigen reacties ook vinden, we kunnen oefenen in compassie. We kunnen onszelf een denkbeeldige knuffel geven en erkennen dat het k** is. Dat we dit niet willen en dat het naar voelt. Dat we het liever anders hadden willen doen. Het is oké. Zo is het nu. We kunnen vriendelijk voor onszelf zijn. Zo vriendelijk als onze beste vriend(in) voor ons zou zijn. We leggen onze hand op ons hart en wensen onszelf met heel ons hart al het moois dat we kunnen bedenken. We wensen onszelf rust, veiligheid, vrijheid, vrede of iets anders wat voor ons past.
En dit geldt net zo goed voor ons verzet tegen emoties. De paradox zit’m er natuurlijk in óók ons verzet tegen emoties te omarmen. Onszelf ook daarvoor niet te veroordelen. Ook die neiging is diep menselijk en biedt ons grote mogelijkheid tot het voelen van compassie voor onszelf.
Meer helderheid in onze emoties en de Mind
Wijs omgaan met emoties in contact met anderen
De invloed van onze spirituele ontwikkeling op omgaan met anderen
Inzet en motivatie in het contact met anderen
Emoties brengen je verder op het pad
Emoties bieden ons dus ons een rijk spiritueel veld waarin we onszelf en de ander kunnen leren kennen. Een onvermijdelijk veld dat ook juist nodig is op het spirituele pad. Emoties hebben ons zoveel te bieden. Zowel in het herkennen van hoe we ons verhouden naar onze emoties en onszelf als hoe we ons verbonden kunnen voelen in alles wat ons mens maakt.
Dus de volgende keer dat je boos bent of vreselijk teleurgesteld, zie het als een mogelijkheid je hart er radicaal voor te openen. Denk: this is it. Dit is de mogelijkheid de wijsheid van al die rauwheid, heftigheid en onprettigheid te ervaren. Dit is een mogelijkheid verder op mijn spirituele pad te lopen naar onverwachte zachtheid, compassie en verbinding.
Je hele leven zal je irritatie, verdriet en teleurstelling tegenkomen. De vraag is niet hoe je ze kan voorkomen maar hoe je je er toe verhoudt. Je kan emoties leren kennen zonder er door meegesleept te worden en zonder ze allesbepalend te laten zijn voor je gedrag en oordelen naar jezelf en anderen. Het kan er gewoon zijn. Dipa Ma, een in 1989 overleden Bengaalse meditatie leraar, zei het zo mooi: “Frustration may arise sometimes, but my Mind is not disturbed by it. It is there and it is known.”
Wil je meer weten of oefenen?
Lees hier ook een verslag van een Amerikaanse meditatieleraar die al jaren mediteert en “nog steeds” overmand raakt door haar emoties. “Nog steeds” vaak niet kalm kan reageren.
Tara Brach heeft het boek geschreven over het met Mindfulness omgaan met moeilijke emoties. Een prachtig boek met praktische voorbeelden en oefeningen.
